نقص آدنوزین دآمیناز (Adenosine deaminase deficiency)

نقص آدنوزین دآمیناز

نقص آدنوزین دآمیناز  که نقص ADA یا ADA-SCID نیز نامیده می شود یک اختلال متابولیک می باشد که باعث آسیب به سیستم امینی می شود و باعث نقص ایمنی مرکب شدید (SCID) می شود. بیماران با نقص ایمنی مرکب شدید دارای نقص در سیستم ایمنی در مقابل باکتری ها، ویروس و قارچ ها می باشند. این بیماران مستعد عفونت های عود کننده و تکراری می باشد که می تواند تهدید کننده زندگی باشد.

نقص آدنوزین دآمیناز علائم و نشانه های متعددی دارد که مهمترین علامت آن پنومونی (ذات الریه)، اسهال مزمن، و راش های پوستی گسترده می باشد. کودکان با این بیماری رشد کاهش یافته ای داشته و با تاخیر به نقاط تکاملی خود می رسند.

اکثر بیماران دچار نقص آدنوزین دآمیناز در شش ماهه اول زندگی خود با نقص ایمنی مرکب و شدید شناسایی می شوند. در صورت عدم درمان اغلب این نوزادان بیشتر از 2 سال عمر نمی کنند،  در  10 تا 15 درصد از موارد، شروع بیماری 6 تا 24 ماه به تعویث می افتد(شروع با تاخیر-delayed onset) و یا اینکه ممکن است بیماری در بلوغ شروع (شروع دیررس-late onset) شود. در مواردی که بیماری شروع زود هنگام ندارد میزان نقص ایمنی نیز خفیف تر می باشد در این موارد اختلال شایع عفونت های مکرر مجاری فوقانی تنفسی و گوش می باشد. در طول زمان، افراد بیمار ممکن است آسیب های مزمن ریوی، سوء تغذیه، و سایر مشکلات سلامتی را تجربه کنند.

فراوانی

شیوع نقص آدنوزین دآمیناز بسیار نادر می باشد و تخمین زده می شود میزان رخ داد این بیماری در سراسر جهان بین 1 در 200000 تا 1 در 1000000 تولد، می باشد. این اختلال مسئول 15% از موارد نقص ایمنی مرکب شدید می باشد.

تغییرات ژنتیکی

نقص آدنوزین دآمیناز به علت جهش در ژن ADA ایجاد می شود. این ژن کد کننده آنزیمی به نام آدنوزین دآمیناز می باشد. این آنزیم در تمام بدن یافت می شود اما بیشترین فعالیت و فعالیت تخصصی آن درون گلبول های سفید خون یا همان لنفوسیت ها می باشد. این سلول ها محافظت کننده بدن در مقابل مهاجمان مضر مثل باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها می باشند، لنفوسیت های این عمل را از طریق تولید آنتی بادی ها یا حمله مستقیم به سلول های عفونی شده انجام می دهند. لنفوسیت ها در بافت های لنفاوی تخصص یافته ای تولید می شوند که شامل تیموس (غده ای در پشت استخوان سینه قرار دارد) و گره های لنفی (که در سراسر بدن حضور دارند) می باشد. لنفوسیت ها در خون و بافت لنفاوی قرار دارند و سیستم ایمنی بدن را تشکیل می دهند.

عملکرد آنزیم آدنوزین دآمیناز از بین بردن مولکول های دئوکسی آدنوزین می باشد، که در هنگام تجزیه و تخریب DNA تولید می شوند. دئوکسی آدنوزین یک ماده سمی برای سلول می باشد، آدنوزین دآمیناز دئوکسی آدنوزین را دآمینه می کند و باعث تبدیل آن به مولکول دئوکسی اینوزین می شود که برای لنفوسیت ها آسیب رسان نمی باشد.  جهش در ژن ADA باعث کاهش یا عدم فعالیت آنزیم آدنوزین دآمیناز می شود که در نهایت همین عامل باعث افزایش میزان این ماده در لنفوسیت ها می شود که همین باعث سمیت برای این سلول ها می شود.

لنفوسیت های نا بالغ در تیموس به شدت نسبت به میزان بالای دئوکسی آدنوزین حساس می باشند. این سلول ها قبل از این که بتوانند بالغ شوند و در مقابل عفونت ها بجنگند، می میرند. تعداد لنفوسیت ها در سایر بافت های لنفوئیدی (لنفاوی) نیز به میزان زیادی کاهش می یابد. کاهش این سلول های شایسته برای مبارزه با عفونت ها باعث ایجاد علائم و نشانه های نقص ایمنی مرکب شدید می شود.

الگوی توارث

این بیماری با الگوی توارثی اتوزوم مغلوب به ارث می رسند.