رتینوبلاستوما (Retinoblastoma)

11 ماه پیش

رتینوبلاستوما

رتینوبلاستوما یک نوع سرطان نادر چشم بوده که معمولاً در اوایل کودکی به خصوص قبل از 5 سالگی ایجاد می شود این سرطان در شبکیه که یک بافت حساس به نور در پشت چشم است و نور و رنگ را شناسایی می کند ایجاد می شود. در بیش تر کودکان مبتلا به رتینوبلاستوما، بیماری فقط یک چشم را تحت تاثیر قرار می دهد با این وجود، در یک بچه از هر سه بچه ی مبتلا به رتینوبلاستوما، تومور در هر دوچشم شکل می گیرد شایع ترین نشانه ی اولیه ی رتینوبلاستوما وجود یک سفیدی قابل مشاهده در مردمک چشم به نام “رفلکس چشم گربه” و یا لوکوکریا (Leukocoria) است. این سفیدی غیر معمول به خصوص در عکس های گرفته شده با فلش قابل توجه است. سایر علائم و نشانه های رتینوبلاستوما شامل چشم های دوبین (چپ چشمی) می باشد. درد دائم چشم، قرمزی یا سوزش، ضعف بینایی یا کوری در چشم دارای تومور از علائم دیگر این اختلال می باشد.

با شناسایی زودهنگام رتینوبلاستوما، درمان آن امکان پذیر می باشد. با این وجود، در صورت عدم درمان سریع این سرطان می تواند از چشم به سایر نقاط بدن انتشار یابد. بروز چنین وضعیتی زندگی فرد را تهدید می کند.

زمانی که رتینوبلاستوما با یک جهش ژنی رخ دهنده در همه ی سلول های بدن همراه است، که رتینوبلاستوما رده ی زایا نامیده می شود، افراد مبتلا به این نوع رتینوبلاستوما دارای ریسک بالایی برای ابتلا به سایر سرطان ها در خارج از چشم هستند. این افراد، علی الخصوص در معرض ابتلا به سرطان غدد پینه آل در مغز، نوعی سرطان استخوان به نام استئوسارکوما، سرطان های بافت های نرم مثل ماهیچه و نوع تهاجمی سرطان پوست به نام ملانوما هستند.

تغییرات ژنتیکی

چهش در ژن RB1 مسئول بیشترین موارد ر تینوبلاستوما می باشد. RB1 یک ژن سرکوبگر تومور می باشد. به عبارت دیگر مسئول تنظیم رشد سلولی بوده و سلول ها را از تقسیم سریع یاکنترل نشده باز می داد. بیشتر جهش های موجود در ژن RB1، تولید پروتئین هخای عملکردی را مهار نموده که درنتیجه آن تنظیم موثر تقسیم سلولی انجام نمی شود. و در نهایت برخی سلول ها در شبکیه می توانند به طور کنترل نشده تقسیم شده و تومور سرطانی را ایجاد کنند. برخی مطالعات نشان می دهد که تغییرات ژنتیکی دیگری نیز می تواند در ایجاد رتینوبلاستوما نقش داشته باشد. این تغییرات ممکن است دلیل تنوع موجود در تکوین و رشد تومور در افراد متفاوت باشد.

درصد کمی از رتینوبلاستوماها به دلیل وقوع حذف در کروموزوم 13 که حاوی ژن RB1 است رخ می دهد. چون این تغییرا کروموزومی شامل چندین ژن علاوه بر ژن RB1 است بنابراین کودکان مبتلا معمولاً دارای ناهنجاری های دیگری از جمله ناتوانی ذهنی، رشد آهسته و ویژگی هایی چون چهره ای متمایز (مثل ابروهای برجسته، بینی کوتا، با یک پل بینی گسترده و ناهنجاری در گوش) می باشند.

الگوی توارث

محققین تخمین می زنند که 40% همه موارد رتینوبلاستوما از نوع رتینوبلاستومای رده زایا (وقوع جهش در ژن RB1 در همه سلول های بدن از جمله سلول های تولید مثلی) است. افراد مبتلا به رتینوبلاستومای رده ی زایا ممکن است دارای سابقه خانوادگی این بیماری باشند. این افراد ممکن است ژن جهش یافته ی RB1 را به نسل بعد منتقل نمایند. 60% باقی مانده از موارد رتینوبلاستوما غیر رده ی زایا (وقوع جهش در ژن RB1 فقط در سلول های چشم) بوده و نمی توانند به نسل بعد منتقل شوند.

در رتینوبلاستومای رده ی زایا، جهش در ژن RB1 با الگوی اتوزوم غالب به ارث می رسد. منظور از توارث اتوزومی غالب این است که وجود یک کپی جهش یافته از ژن در هر سلول برای افزایش خطر سرطان کافی است. یک فرد مبتلا به رتینوبلاستومای رده ی زایا ممکن است یک کپی جهش یافته از ژن را از یک والد به ارث ببرد یا اینکه ژن تغییر یافته ممکن است در نتیجه ی جهش جدید رخ داده در سلول اسپرم یا تخم یا پس از لقاح باشد. برای ایجاد رتینوبلاستوما، جهش دیگری در کپی دیگر ژن RB1 در سلول های شبکیه ای در طول زندگی فرد بایستی رخ دهد. دومین جهش معمولاً در دوره ی کودکی رخ می دهد که موجب ایجاد رتینوبلاستوما در هر دو چشم می شود.

در نوع غیر رده ی زایای رتینوبلاستوما فقط یکی از چشم های تحت تاثیر قرار می گیرد و سابقه خانوادگی این بیماری وجود ندارد. افراد بیمار با دو کپی نرمال از ژن RB1 متولد می شوند. سپس معمولاً در اوایل کودکی، هر دو کپی از ژن RB1 در سلول های شبکیه جهش یافته و یا دچار حذف می شوند. افراد مبتلا به رتینوبلاستومای غیر رده ی زایا، این جهش و متعاقباً بیماری را به نسل بعد منتقل نمی کنند. با این وجود، بدون آزمایش ژنتیکی نمی توان به طور قطعی گفت که آیا فردی که مبتلا به رتینوبلاستوما در یک چشم خود است دارای نوع رده ی زایا یا غیر رده ی زایای بیماری می باشد.