شارکو ماری توث (Charcot-Marie-Tooth)

بیماری شارکو ماری توث

ناهنجاری های شارکو ماری توث گروهی از بیماری های پیشرونده هستند که اعصاب محیطی را تحت تاثیر قرار می دهند.

اعصاب محیطی وظیفه اتصال مغز و نخاع به عضلات و سلول های حسی که مسئول احساساتی از قبیل لمس، درد، گرما، و صدا هستند را برعهده دارند. در بیماری شارکو ماری توث آسیب به اعصاب محیطی می تواند باعث از دست دادن حس و لاغری (آتروفی) عضلات در پاها، ساق پا، و دست بشود.

بیماری شارکو ماری توث معمولا در نوجوانی یا اوایل بلوغ آشکار می شود، با این وجود شروع بیماری ممکن است در هر زمان از دوران کودکی تا اواخر دوره بزرگسالی رخ دهد. نشانه های بیماری شارکو ماری توث در شدت می تواند حتی در میان اعضای یک خانواده متفاوت می باشد. برخی از افراد هرگز متوجه این نمی شوند که این بیماری را دارند، اما در اغلب موارد بیماران میزان متوسطی از ناتوانی جسمی دارند.

درصد کمی ازبیماران ضعف شدید و یا مشکلات دیگر که در موارد نادر، می تواند تهدید کننده زندگی باشد را تجربه می کنند. با این وجود در اکثریت افرادی که بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته اند، نیز بیماری شارکو ماری توث امید به زندگی را کاهش نمی دهد، و فرد به اندازه سایر افراد عمر می کند.

به طور معمول، اولین نشانه های بیماری شارکو ماری توث شامل مشکلات تعادل، کندی در حرکات و ضعف عضلانی در پاها می باشد. افراد مبتلا ممکن است ناهنجاری های پا مانند گودی زیاد کف پا (pes cavus)،  صافی گودی کف پا (pes planus)، و یا انگشتان پای خمیده (hammer toes) داشته باشد. آنها اغلب مشکل انعطاف پا یا راه رفتن بر روی پاشنه پا دارند. این مشکلات ممکن است باعث گام برداشتن های بلند شده و همچینین باعث افزایش احتمال ریسک صدمات مچ پا و سر خردن می شود.

با پیشرفت بیماری، عضلات بخش های پائینی پاها معمولا تضعیف می شود، اما این مشکلات به ندرت باعث می شود که بیماران به ویلچر محتاج شوند. در این بیماران ممکن است ضعف دستان نیز مشاهده شود، که این باعث می شود کارکردهای روزانه همچون، نوشتن، بستن دکمه ها و چرخاندن دستگیره ی در برای آن ها سخت شود. بیماران با این ناهنجاری به صورت معمول یک کاهش در احساسات مانند لمس کردن، حس گرما و سرما در کف پاها و بخش های پائینی پا را تجربه می کنند، اما گاهاً درد و سوزش را حس می کنند. در برخی موارد، بیماران سنگینی گوش، ناشنوایی و یا از دست دادن حس بینایی را تجربه می کنند.

چند نوع بیماری شارکو ماری توث وجود دارد. نوع یک بیماری شارکو ماری توث (CMT1) با ناهنجاری هایی در میلین (ماده لیپیدی پوشش دهنده سلول های عصبی بوده که آن ها را حفاظت کرده همچنین باعث تقویت انتقال پیام های عصبی در آن ها می شود) همراه است. این ناهنجاری ها انتقال پیام های عصبی را کند می کنند. نوع دوم بیماری شارکو ماری توث (CMT2) با ناهنجاری هایی در فیبر ها یا آکسون (بیرون زدگی هایی ازجسم سلول های عصبی که پیام های عصبی را انتقال می دهد) همراه است. این ناهنجاری ها باعث کاهش شدت پیام های عصبی می شوند. نوع چهارم بیماری شارکو ماری توث (CMT4) باعث تحت تاثیر قرار گرفتن نورون ها یا آکسون ها می شود و از سایر انواع دیگر به علت الگوی توارثی متفاوتش قابل شناسایی می باشد.

در انواع بینابینی(intermediate) از بیماری شارکو ماری توث، پیام های عصبی هم کند شده و شدت آن ها کاهش می یابد که احتمالا به علت ناهنجاری هایی است که هم در آکسون ها رخ می دهد هم در میلین. نوع X بیماری شارکو ماری توث (CMTX)  به علت جهش هایی بر روی یک ژن بر روی کروموزوم X رخ می دهد. در میان انواع متفاوت بیماری شارکو ماری توث، زیر نوع های این بیماری (برای مثال CMT1A،  CMT1B، CMT2A،CMT4A، و CMTX1) توسط ژن های خاصی که تغییر یافته اند مشخص می شوند.

گاها نام های قدیمی تری برای شرح این بیماری مورد استفاده قرار می گیرند. برای مثال، سندرم راسی-لوی(Roussy-Levy) نوعی از بیماری شارکو ماری توث می باشد که فنوتیپ اضافه ای به شکل لرزش های منظم دارد(tremors). سندرم دژرین-سوتاس (Dejerine-Sottas) نامی است که گاهاً برای توصیف نوع شدید و با شروع در کودکی بیماری شارکو ماری توث استفاده می شود؛ این حالت گاهاً شارکو ماری توث نوع سه (CMT3) نیز نامیده می شود. بسته به ژن خاصی که تغییر می یابد، این نوع شدید و با شروع زودهنگام بیماری ممکن است به عنوان نوع های CMT1  یا  CMT4 نیز دسته بندی شود. CMTX5 نیز به عنوان سندرم روزنبرگ-چوتوریان (Rosenberg-Chutorian) نیز شناخته می شود. برخی پژوهشگران معتقدند که این حالت در واقع یک فرم از بیماری شارکو ماری توث نمی باشد. در عوض، آن ها این ناهنجاری را به عنوان یک بیماری مجزا دسته بندی می کنند که از ویژگی های آن ناهنجاری های اعصاب محیطی، سنگینی گوش و از دست رفتن بینایی می باشد.

تغییرات ژنتیکی در بیماری شارکو ماری توث

بیماری شارکو ماری توث به علت جهش هایی در ژن های مختلف ایجاد می شود. این ژن ها کد کننده پروتئین هایی می باشند که در عملکرد اعصاب محیطی در کف پا، پاها، و دستان نقش دارند. جهش های ژن هایی که باعث بیماری شارکو ماری توث می شود عملکرد این پروتئین ها به شکلی تحت تاثیر قرار می دهند که کاملا شناخته نمی باشد، با این وجود احتمالا این ها باعث تخریب آکسون ها می شوند و یا باعث تحت تاثیر قرار گرفتن سلول هایی می شوند که تولید کننده میلین می باشند. در نتیجه، سلول های عصبی محیطی به آهستگی توانایی تحریک کردن ماهیچه ها و انتقال پیام های عصبی حسی به مغز را از دست می دهند.

لیست ژن هایی که با بیماری شارکو ماری توث مرتبط هستند هم زمان با مطالعه محققان بر روی این بیماری، در حال زیاد شدن می باشد. جهش های متفاوت در داخل ژن های خاص ممکن است باعث علائم و نشانه هایی با شدت های متفاوت و یا انواع متفاوت از بیماری شارکو ماری توث بشود.

CMT1 به علت جهش هایی در ژن های متفاوت ایجاد می شود از جمله: PMP22 (CMT1A و CMT1E)، MPZ(CMT1B)، LITAF (CMT1C)، EGR2(CMT1D) و  NEFL(CMT1F).

CMT2 به علت جهش هایی در ژن های متفاوت ایجاد می شود از جمله: MFN2 و KIF1B (CMT2A) ، RAB7A (CMT2B) ، LMNA (CMT2B1) ، TRPV4 (CMT2C) ، BSCL2 و GARS (CMT2D) ، NEFL (CMT2E) ، HSPB1 (CMT2F) ، MPZ (CMT2I و CMT2J) ، GDAP1 (CMT2K) و HSPB8 (CMT2L). جهش های مخصوص در ژن  DNM2 همچنین باعث ایجاد CMT2 نیز می شود.

CMT4 توسط جهش هایی در ژن های گوناگونی ایجاد می شود از جمله: GDAP1 (CMT4A) ، MTMR2 (CMT4B1) ، SBF2 (CMT4B2) ، SH3TC2 (CMT4C) ، NDRG1 (CMT4D) ، EGR2 (CMT4E) ، PRX (CMT4F) ، FGD4 (CMT4H) و FIG4 (FIG4).

انواع متوسط این ناهنجاری می توانند توسط تغییرات در ژن های متفاوت ایجاد شوند از جمله DNM2 ، MPZ ، YARS و CMTX .

الگوی وراثت بیماری شارکو ماری توث

الگوی وراثت در انواع بیماری شارکو ماری توث متفاوت است. CMT1، و اغلب موارد CMT2، و بسیاری از فرم های متوسط با الگوی اتوزومال غالب به ارث می رسند.

CMT4، چند زیر گروه از CMT2، و برخی از فرم های متوسط با الگوی اتوزومال مغلوب، به ارث می رسند.

CMTX با الگوی غالب وابسته به X به ارث می رسد.

برخی از موارد شارکو ماری توث نتیجه یک جهش جدید بوده و در افراد بدون سابقه اختلال خانوادگی رخ می دهند.